Усё пачалося з тэатра, а як інакш? Мяне яшчэ на першым курсе, пасля спектакля «А если завтра нет?» усё ў тым жа РТБД, захапіла магія, якая дзеецца ў канкрэтны момант, якую нельга паставіць на паскарэнне х2, як серыял або відэа на YouTube, і я паспрабавала звярнуць у сваю «веру» ўсіх вакол.

У той злапомны вечар не пашанцавала сяброўцы Каці.
Мы трапілі на спектакль «Кар’ера доктара Рауса». Я, як звычайна, сядзела зачараваная дзеяй, а потым здарыўся цуд, які хтосьці больш дасведчаны ў медыцыне назваў бы якім-небудзь мудрагелістым тэрмінам. Я ж, пакідаючы за сабой права быць самой сабой, маладой і злёгку нахабнай дзяўчынкай, назаву гэта «лоўляй крашу». На сцэне з’явіўся біскуп. І ролю яго выконваў Саша Ніканенка. Тады яшчэ абсалютна незнаёмы мне чалавек.
Праз некаторы час я даведалася, што нарадзіўся ён у Дзень тэатра — 27 сакавіка.

— Лёс у мяне такі,— уздыхнуў з няшчырай скрухай, калі я захапілася падобным супадзеннем.

Але ў той момант я не ведала яго імя, не ведала, хто ён такі, нават амаль адхілілася ад таго, што адбываецца на сцэне. Я глядзела на тое, як ён грае — жыве, і чамусьці ў вачах у мяне стаялі слёзы.

Праз пяць гадоў Саша скажа мне, што не вельмі любіць, калі яго хваляць проста так.

— Я ўдзячны, што ёсць людзі, якія ходзяць на ўсе спектаклі з маім удзелам. Гэта для мяне важна, такая вось любоў дапамагае ў моманты, калі ты не зусім разумееш, ці правільна ўсё робіш, ці на сваім месцы знаходзішся. Але мне хочацца аб’ектыўнасці. Каб бачылі маю працу, маіх герояў, гісторыю, якую я паказваю і распавядаю, а не мяне.

Я тады шчасна прамаўчала, таму што хадзіла на ўсе спектаклі, дзе быў задзейнічаны ён. Часам трапляла на іншы склад, трошкі хвалявалася, усё роўна растваралася ў тэатральнай магіі, але купляла новы квіток. Бо Саша рабіў на сцэне нешта абсалютна неверагоднае. Ён прымушаў мяне плакаць, калі для гэтага не было ніякіх прычын, і рыдаць, калі прычыны былі.

Вы можаце падумаць, што я з ліку вар’яцкіх прыхільніц. Накшталт тых, што былі ў Мусліма Магамаева і перакульвалі яго машыны (не мой прыклад, Сашаў). Але гэта не так. Я заўсёды любіла сваіх куміраў на адлегласці. Бо была ўпэўненая: рэальнае знаёмства ачэрніць усё светлае і незямное, што знаходзіцца ўнутры мяне. У рэшце рэшт, фанацкая любоў не столькі пра ідала, колькі пра твае пра яго ўяўленні. Таму, нягледзячы на тое, што імя Аляксандра Ніканенка стала ў мяне і маіх сяброў амаль намінальным (як ацэнка акцёрскіх здольнасцей любога чалавека, пачынаючы ад акцёраў рэгіянальных тэатраў і заканчваючы Цімаці Шаламэ), я зусім не хацела з ім знаёміцца. Хоць пару разоў бачыла, як ён паліць перад спектаклем у РТБД, а яшчэ некалькі разоў проста сустракалася з ім на вуліцы. Зрок у мяне не вельмі, таму ў бок мяне піхалі сябры і казалі: «Глядзі, Ніканенка ідзе!» Я па-дурному хіхікала і чырванела. Што яшчэ заставалася рабіць? Быць дзяўчынай, якая лапоча і запінаецца, прызнаючыся ў каханні незнаёмаму чалавеку, мне не хацелася.

Саша падышоў першым. Мы з маім сябрам Колем, сышоўшыся на вар’яцкай сваёй страсці да тэатра (вар’яцкай — гэта ад мяне, па шчырасці), стварылі падкаст «Кантравыя», дзе я амаль у кожным выпуску з прыдыханнем згадвала Аляксандра Ніканенка. Менавіта так, поўным імем і прозвішчам. Не, нейкіх іншых зорак я магла ў размовах называць зусім проста, так, адзін вядомы рэпер стаў у мяне Мірончыкам, і нічога, спадзяюся, яму не ікаецца. Але з-за геаграфічнай і сцэнічнай блізкасці здавалася правільным правесці мяжу. Увогуле, хоць мы з Колем і дамовіліся захоўваць ананімнасць, праз некаторы час нашы твары «засвяціліся» ў Instagram і TikTok. Людзі не тое каб сталі валіць натоўпам і прасіць аўтографы або кідаць памідоры (залежыць ад таго, падабаецца ім тое, што мы робім, ці не вельмі), але некаторая пазнавальнасць у вузкіх колах у нас з’явілася

Мы прыйшлі на прэм’еру «Навальніцы» ў ТЮГ (гл. рэцэнзію ў № 11 за 2022 год). Спектакль здаўся нам спрэчным, і замест таго, каб тоўпіцца ля гардэробнай, сціскаючы ў потных далоньках нумаркі, мы засталіся ў холе і гучна абмяркоўвалі тое, што хацеў і не змог сказаць аўтар.

— Прывітанне, гэта ж вы, кантравыя? — недзе з-за спіны пачуўся голас, і сэрца маё ўпала кудысьці ў пяткі. Можа, і ніжэй. Можа, сэрца, дурное гэта стварэнне, зусім зваліла на час ад эмацыйнай сваёй гаспадыні.

Саша паціснуў нам рукі, пацікавіўся меркаваннем пра спектакль, выказаў сваё. Гутарка, нягледзячы на чырвоныя мае шчокі, вушы і адсутнае (або прысутнае, але толькі ў пятках?) сэрца, лілася лёгка. Я крыху пазней зразумела, што з Сашам наогул заўсёды дзіўна лёгка. Нават калі наступае маўчанне, якое і ў размовах з блізкімі можа напружваць, яно зусім не цісне і не прымушае сутаргава шукаць новую тэму, каб запоўніць цішыню. Не, яно дае час падумаць, асэнсаваць тое, што было сказана да гэтага. Дзіўна рэдкі тып маўчання. І дзіўна рэдкі тып чалавека.

Ці трэба згадваць пра тое, што пасля таго, як Саша (тады ўсё яшчэ Аляксандр Ніканенка) развітаўся, я галопам праскакала па ўсім даволі-такі вялікім холе некалькі разоў. Сябры глядзелі на мяне як на псіхічнахворую. Вядома, яны хлапчукі, ім не зразумець. Я ж адчувала, быццам сустрэла Леанарда дзі Капрыа, але не цяперашняга — маладзейшага, з «Тытаніка» і «Дзённіка баскетбаліста». Увогуле, у мяне споўнілася не мара нават, а цень яе, таму што, як згадвалася вышэй, сустракацца са сваімі кумірамі мне ніколі не хацелася.

Не хацелася, але спраўдзілася.

У першым абзацы гэтага дзіўнага тэксту я згадвала слова «абсэсія». «Вікіпедыя» дае такое вызначэнне: «Абсэсія — сіндром, які ўяўляе сабой перыядычныя дакучлівыя непажаданыя міжвольныя думкі, ідэі або прадстаўленні». Як вы разумееце, калі чалавек становіцца фанатам, ён хоча ўзяць ад куміра ўсё. Зноў жа, не ў вар’яцкім сэнсе, накшталт валасоў ці пазногцяў. Проста ўсю інфармацыю, што ёсць пра мастака, усю яго творчасць.
На момант нараджэння маёй абсэсіі ў Сашы не было ніводнага інтэрв’ю (ці я проста дрэнна шукала, але я гуглаўскі гуру, таму наўрад ці). Былі не вельмі запоўненая інфармацыя на сайце РТБД і абрыўкі чутак ад агульных знаёмых. У мяне заставаўся чысты паток яго творчасці — спектаклі.

Яшчэ да знаёмства, але ўжо пасля таго, як канчаткова і беспаваротна закахалася ў акцёра Аляксандра Ніканенка ў спектаклі «Сірожа», выйшла яго інтэрв’ю з Жаннай Гурынай. І тады я вярнулася да дзіцячых звычак, калі ўразалася ў слупы і трапляла пад машыны (толькі два разы, і абодва, як можна заўважыць, не смяротна), бо не магла адарвацца ад тэксту. Я чытала гэтае інтэрв’ю, убірала кожнае слова і перачытвала зноў і зноў. Разумееце вы ці не, але калі асоба, якой вы захапляецеся як прафесіяналам, як безумоўным талентам і геніем, аказваецца яшчэ добрым і глыбокім чалавекам, гэта робіць яго яшчэ больш прывабным.

Саша — чалавек цікавы, шматгранны, смяшлівы і трошкі насмешлівы. Так мне падалося з таго інтэрв’ю. Таму, калі праз некалькі месяцаў мы з Колем паклікалі яго на падкаст, я хвалявалася. Мне страшна было задаць дурныя пытанні, на якія будзе сумна адказваць. Страшна было здацца звычайнай. Страшна было расчараваць чалавека, які сваімі ролямі залатаў шмат дзірак у маёй душы. Пасля таго выпуску Саша сказаў:

— Павер, будзе зусім не так, як з іншымі журналістамі,— адказала я і слова, мяркую, стрымала. Таму што я не зусім журналіст. Як не зусім пісьменнік. Я назіральнік. Збіраю інфармацыю, занатоўваю яе і адпраўляю ў маленькія схованкі душы і мозгу.

Здаецца, каб інтэрв’ю атрымалася па-сапраўднаму асаблівым, трэба больш расказаць пра сябе, чым пра тое, з кім ты размаўляеш. Новая або старая шчырасць, не ведаю. Але толькі вачыма іншага чалавека можна сапраўды кагосьці разглядзець. Не хаваючыся за абязлічанымі пытаннямі. Пакідаючы паветра.

— Дзякуй, што было так цікава. Я баяўся, што будуць зноў пытацца, як вы захапіліся тэатрам, якая ваша самая складаная роля, як вы ўваходзіце ў вобраз…

Было прыемна і цёпла на сэрцы, але перад гэтым інтэрв’ю, перад тым, што вы зараз чытаеце, хоць на інтэрв’ю тэкст гэты падобны менш за ўсё, зноў расхвалявалася. Я ўжо разумела, што тыповае «пытанне — адказ» не атрымаецца. Таму што і мне, і Сашу так будзе сумна. І цягам некалькіх дзён пісала пытанні, разбівала іх на блокі і мяняла парадак. Мне хацелася, каб была гутарка. Хацелася паказаць не прафесію акцёра, не самога акцёра, безумоўна, таленавітага, але чалавека. Чалавека, якога ўбачыла я, скрозь прызму свайго фанацтва.

— Ёсць, вядома, пытанні, на якія я ўжо адказваў,— сказаў ён мне ў працэсе інтэрв’ю, калі пальцы мае стукалі па клавіятуры, на адным тэлефоне былі адкрыты тыя самыя шматпакутныя пытанні, а другі быў прысунуты да яго.— Не хочацца, каб было адно і тое ж з размовы ў размову.

Мы сустрэліся ў тэатры. За кулісы мяне не ўзялі, затое я прайшла праз службовыя дзверы і за некалькі гадзін размовы разоў дваццаць, здаецца, павіталася з аднымі і тымі ж супрацоўніцамі. Мы прайшлі ў грымёрку — нічога экстравагантнага. Простыя сталы і крэслы. Шмат люстэркаў. Да некаторых прымацаваныя фатаграфіі, але разглядаць іх было неяк няёмка, адно наогул прыкрыта тканінай, іншыя цнатліва пустыя. Маленькая ракавіна каля сцяны, на якой прымасціліся слоічкі з мужчынскімі і жаночымі сродкамі па доглядзе.

— Гарбата? Кава? — спытаў Саша.

— Проста вады, калі можна.

Ён доўга выбіраў кружку, потым адправіўся па ваду з кулера, а я падумала, што на інтэрв’ю, мабыць, вада патрэбна рэспандэнту, каб горла не перасыхала ад размоў. Інтэрв’юер жа павінен задаваць пытанне і слухаць. Так нас вучылі, прынамсі. Але хіба весела прытрымлівацца правіл? Калі я хачу гутарыць, калі я хачу адказваць, выказваць сваё меркаванне і нават спрачацца (спадзяюся, ніхто з выкладчыкаў гэтага не чытае), так таму і быць. У спрэчцы нараджаецца калі не ісціна, то характар чалавека, а гэта тое, што я шукаю больш за ўсё.

Я пачала з пытання пра тэатр.

— Якое ў цябе тут любімае месца?

Я ведаю, якое ў мяне. Гэта нават не тэатр, гэта прыступкі перад ім. Да спектакля я вечна трасуся там ад холаду ці мокну пад дажджом, пакуль чакаю сяброў. Пасля спектакля сябры паляць на гэтых жа прыступках і мы гучна і эмацыйна абмяркоўваем пастаноўку. У РТБД заўсёды ёсць што абмяркоўваць, а гэта ўжо пра многае кажа. Горш няма спектакля за той, пасля якога выходзіш і не можаш нічога сказаць. Не ад шоку. Ад разумення, што нічога новага не пазнаў і ў душу сваю не ўпусціў.

— Сцэна падчас спектакля, але пра гэта казалі многія. Зрэшты, чаму б яшчэ раз не сказаць? Калі на яе выходзіш, усё мяняецца. Прастора, разуменне рэальнасці, нават час інакш цячэ. Працэсы такія адбываюцца, што і ўнутры таксама ўсё мяняецца, і сам ты змяняешся. У нас маленькая сцэна, але вельмі ўтульная.

— А калі не сцэна?

— Пашывачную нашу люблю. Я там часта сяджу, мяне шыць вучаць. А яшчэ балкончык у нас ёсць. Увесну і ўлетку там стаяць арэлі, я на іх ляжу, кніжкі чытаю.

— Паэтычна.

— Часам проста ў тэлефон туплю або палю,— Саша засмяяўся, збіваючы пафас.

На балкончык ён вывеў мяне на перакур. Арэляў там не было, вясна яшчэ не зусім наступіла. Але сонца свяціла ярка і неба было блакітным-блакітным, без адзінага воблачка, і глядзець на яго было фізічна балюча.

— Я такое надвор’е не вельмі люблю.

— Чаму так?

— Можа, ад таго, што спектаклі ў нас у асноўным цёмныя,— Саша паціснуў плячыма.— Прывык, ці што.

Балкончык невялікі, нізкі, але вельмі ўтульны. Там стаяць гаршкі, у якіх хутка заквітнеюць кветкі, а яшчэ вісіць прыгожая старадаўняя люстра. Быццам бы не тэатру яна належыць, а памешчыцкаму дому. І не акцёры пад ёй на міжсабойчыкі збіраюцца, а чэхаўскія героі, абмяркоўваць праблемы быцця. Тэатр, што сказаць.

— Яшчэ тут пахне смачна,— сказаў Саша,— альбо з хлебазавода, альбо з «Аліварыі». Гэты раён наогул прыемнымі пахамі славіцца.

Ён выкінуў недакурак у нешта, што калісьці было не попельніцай, але цяпер адназначна ёю стала. Вярнуліся ў грымёрку, і я зразумела, што вясна ўсё ж такі не зусім прыйшла, таму што пальцы заледзянелі і на клавіятуры друкаваць адмаўляліся.

— Тут добра ў вас, цёпла так,— прамармытала, каб падоўжыць час да наступнага пытання.

— Грымёрка — гэта месца спакою. І працоўнае месца таксама. Тут і пераапранаешся, і рыхтуешся, і паўтараеш, і адпачыць можна. Калі хтосьці прыходзіць, можна сесці і пагаварыць. Вольная пляцоўка.

У грымёрцы і праўда было добра, пакуль мы сядзелі там удваіх. Не, людзі зазіралі: актрысы, адміністрацыя, але размова наша была тэт-а-тэт. А потым прыйшоў рыхтавацца да спектакля Уладзіслаў Віленчыц — акцёр, якога я бачыла ўсяго пару дзён таму на чытцы п’есы Сцешыка «Мароз». Ён павітаўся, і яны з Сашам некаторы час вырашалі, ці не будуць адзін аднаму перашкаджаць. Дамовіліся, што не будуць.

— У вас асаблівыя адносіны, праўда? Здаецца, што вы ўсе даволі блізкія,— спытала я, калі Уладзіслаў выйшаў.

— Не магу растлумачыць феномен дружнасці нашага калектыву. Усё залежыць ад людзей, праўда? Можа, наш тэатр проста прыцягвае да сябе добрыя душы? Мы ўсе знаходзімся ў цёплых адносінах адзін з адным. Хтосьці ў сяброўскіх, хтосьці ў вельмі сяброўскіх, хтосьці ў сямейных. І гаворка не толькі пра акцёраў. Мы маем добрыя зносіны з рэквізітарамі, адміністрацыяй, манціроўшчыкамі. Дзелімся закаткамі, кнігамі, адзеннем. Звяртаемся адзін да аднаго па дапамогу. Шчыра клапоцімся. Тут дзеля гэтага і варта працаваць. І быць добрым чалавекам.

Уладзіслаў вярнуўся, і размова зайшла пра тое, што акцёр не можа быць шчаслівым.

— Творчыя людзі свет адчуваюць танчэй, ім складаней перажываць крызісы,— даказвала я.

— Гэта міф, створаны журналістамі і рэжысёрамі тэлеперадач,— Саша ўсміхнуўся: намёк на тое, што мы цяпер займаемся стварэннем яшчэ аднаго міфа — пра яго, пра акцёраў наогул, пра мяне і пра фанатаў.

— Але хіба не бывае ў цябе крызісаў — творчых, асабістых? Ніколі не думаў пра тое, што прафесію абраў няправільна? Не разумеў, чым наогул па жыцці займаешся?

— Думаў, вядома. На другім курсе я страціў усе сэнсы і расчараваўся не ў прафесіі, але ў сабе. Здавалася, што ў мяне нічога не атрымліваецца, што я памыліўся з месцам вучобы. Цяпер разумею, што тады быў залішне амбіцыйным, імкнуўся да большага. Тады і закурыў,— засмяяўся раптам.— Напішы вялікімі літарамі: «КУРЭННЕ ШКОДЗІЦЬ ВАШАМУ ЗДАРОЎЮ».

— І як ты ад гэтага пачуцця пазбавіўся?

— Дзесьці паўгода я быў у гэтым дзіўным стане, а потым мы ставілі ўрыўкі з твораў, і на прагляд прыйшлі людзі. Пасля паказу адна дзяўчына вычапіла мяне і сказала: «Дзякуй за тое, што вы зрабілі. Вы мне веру ў каханне вярнулі». Тады мяне па галаве і стукнула: калі я аднаго чалавека змог змяніць, значыць, нездарма ў гэтай прафесіі. Значыць, раблю патрэбнае.

— Гэта дакладна,— пагадзілася я,— патрэбнае, але бачыш, як на цябе ўплывае рэфлексія? Значыць, шчасце складаней дасягаецца? Складаней, чым у іншых?

— Улад, вось ты шчаслівы? — рэзка абарваў мяне Саша.

— У дастатковай ступені,— міжвольны ўдзельнік нашай гутаркі ўсміхнуўся і паціснуў плячыма.

— І я,— заявіў Саша,— не заўсёды, вядома, але ўсё ж. Пакуты ў акцёраў такія ж, як ва ўсіх. Але ёсць дзядзька Вова, які займаецца культурай бульбы, і яго пакуты нікому не цікавыя. А ёсць знакамітасці, на якіх рэйтынгі робяцца. З большага, мы аднолькавыя людзі. Я б не ставіў дзеячаў мастацтва вышэй.

Я таксама не ставіла б, але палічыла за лепшае змяніць тэму. Добра, што акцёры шчаслівыя, хай і не ўвесь час. Затое спектаклі — трагічныя. Спектаклі такія ставяць, што пасля іх ці то ў экзістэнцыяльны крызіс, ці то ў пятлю, і незразумела, што прасцей перажыць будзе.

— Якая роля далася табе прасцей за ўсё? — Пра самыя складаныя ён ужо казаў, а мы ж толькі тэму шчасця закранулі, трэба працягваць.

— Максіма з «Сірожы». Максім — гэта быў я ў той момант. Такі ж весялун, цяпер пасталеў, праўда,— сказаў сур’ёзна, а вочы ўсё роўна смяяліся.— Я акадэмію скончыў у канцы чэрвеня 2019 года, разумеў, што працаваць хачу менавіта ў РТБД, у беларускамоўным тэатры, для мяне гэта было важна — беларускае і беларускасць з нараджэння ў крыві. Атрымалася, і ў ліпені мы выпусцілі спектакль. Я да гэтага часу ўдзячны за тое, што ён стрэліў, мяне заўважылі, цёпла прынялі.
Аляксандра Ніканенка там цяжка было не заўважыць. Там наогул цяжка было кагосьці не заўважыць, таму што спектакль гэты — самае грандыёзнае, што здаралася калі не на беларускай сцэне, то ў маім жыцці дакладна.

— А потым, у лістападзе таго ж года, я адправіўся ў войска,— Саша нахмурыўся.— Не хацелася сыходзіць, марнаваць час, губляць усё, што я да гэтага набыў.

— Вельмі цяжка адмовіцца ад свайго жыцця на год?

— Я прыняў гэта спакойна. Не псіхаваў, а акуратна рыхтаваўся, закрываў усе гештальты. Супакойваў сябе тым, што год пройдзе хутка. Галоўнае ж — чалавекам заставацца.

Адправіцца са службы тэатру на службу ваенную — скачок рэзкі. Асабліва для чалавека, які аддаў усяго сябе сцэне. Па Сашу наогул адразу відаць, што ён незвычайны чалавек. Не ў вопратцы справа, не ў прамове, не ў жэстах нават. Проста некаторыя людзі, мабыць, нараджаюцца з неабходнасцю ў тым, каб быць бачнымі. У Сашы гэта з дзяцінства, ён сам прызнаваўся, што «ў выступах перад людзьмі з 2005 года, з першага класа». Спярша ён граў на баяне, а потым, калі ў Гарадку адкрылася тэатральнае аддзяленне, пайшоў туды.

Ужо ў акадэміі яго выхоўваў Вячаслаў Паўлюць, ці проста Палыч, як яго называлі студэнты.

— Ён вучыў нас стойкасці характару і рыхтаваў да сур’ёзнасці прафесіі. Казаў: «Не прыйсці на спектакль можна, толькі калі ты памёр. Баліць не баліць — гэта служба. Выйдзі, зрабі, а потым памірай». Можа, падасца камусьці, што занадта жорстка, але так мы навучыліся стойкасці.
Саша і праўда выходзіць на спектакль, калі дрэнна і балюча, граць працягвае з усёй аддачай і сябе крытыкуе больш жорстка, чым любы крытык. Напэўна, чалавек з такім характарам не мог здацца перад годам жыцця ў кірзавых ботах.

— Як спраўляўся?

— Калі было сумна ў войску, а гэта ўвесь час было,— зноў усміхнуўся,— я ўспамінаў спектаклі, сцэны, думаў пра персанажаў. Чытаў кнігі, вучыў вершы, назіраў за афіцэрамі, прапаршчыкамі, салдатамі. Запамінаў смешныя фразачкі, анекдоты. Ва ўсім творчасць шукаў, нават шаўрон спрабаваў неяк акуратней прышыць. Кіно яшчэ можна было глядзець, і я глядзеў. Не як глядач, але як акцёр.

— Потым доўга пераналаджваўся?

— Паўгода дзесьці нармалізавацца давялося. Выкідваў з прамовы мацюкі, пашыраў кругагляд. Раптам аказалася, што свет — гэта не толькі часць. Шмат розных дэталяў, людзей вакол стала, мяне адразу ў восем спектакляў увялі. Часу адпачываць і рэфлексаваць не было, але мазгі паціху на месца сталі.

Калі я ўжо збіралася пайсці, Саша паказаў мне свой стол. На ім стос кніг, назваў якіх я не разабрала, пусты кубак і пачак цыгарэт.

— Хочаш, пакажу сваю любімую? — ён кіўнуў на кнігі.

— «Хрыстос прызямліўся ў Гародні»? Саша шмат казаў пра гэты твор, маўляў, ён навучыў яго больш, чым любыя падручнікі або курсы. Сама кніга выглядала старой, яна амаль развальвалася ў руках, і мне было страшна да яе дакранацца.

Унутры знайшлося некалькі фотаздымкаў, якія ён акуратна адклаў.

— З бібліятэкі скраў,— падміргнуў.

— Караткевіч быў бы задаволены,— я разглядала паметкі, якія стракацелі на кожнай старонцы. Дзесьці словы, сказы, цэлыя абзацы былі падкрэслены. Дзесьці стаялі клічнікі і пытальнікі. — Ён казаў, што гэтым каштоўнасць пісьменніка вызначаецца, калі яго кнігі з бібліятэк крадуць.

— Ведаю.— Саша ласкава правёў пальцам па радку «Ведаць я гэтай зямлі не жадаю... Чалавек я... Не хачу быць Богам».— Я граў ролю Юрася. Яшчэ ў акадэміі. Складаная, маштабная, буйнагабарытная. Яна мяне выдатна прапампавала і як чалавека, і як акцёра.

«Хрыстос прызямліўся ў Гародні» — Сашава настольная кніга, але, перажыўшы мноства чужых рук і выкраданне, выглядаць яна стала не надта прэзентабельна. Ён хоча зрабіць вокладку самастойна. Не купіць новую кнігу, але пакінуць гэтую, што стала дарагой сэрцу.

Ён наогул не вельмі імкнецца за навізной. Даследуе радавод сваёй сям’і, дайшоў да 1770-х гадоў. Пачаў захапляцца рэстаўрацыяй старых фотаздымкаў — самы старажытны з калекцыі датуецца 1915 годам.

— Я не хачу забываць сваіх продкаў. І не забываю. У мяне добрая сям’я, дружная, вялікая. Усе простыя людзі, якія навучылі мяне, што, будучы чалавекам, можна перажыць любыя нягоды. Але калі я быў на першым курсе, памёр дзядуля. Мне яго не хапала, і я ўспамінаў пра ўсё, што ён расказваў. Пытаўся ў сваякоў, у знаёмых. Чалавек жа жывы, пакуль пра яго памятаюць. І дзядуля не памёр, ён у мяне ў галаве.

Калі пра смерць кажуць, звычайна становіцца сумна-сумна і думкі змрочныя паглынаюць, не даюць нармальна дыхаць. З Сашам яно ўсё інакш неяк. Ён не бянтэжыўся, не адводзіў вочы, нават тон голасу не мяняў — ні ніжэй, ні вышэй. Усмешка толькі крыху больш дарослай стала. Як быццам яму не 26, а больш. Хіба ва ўзросце справа, ці не ў мудрасці?

Мы стаялі на прыступках, Саша курыў, а я глядзела на захад. Ён быў прыгожы, нейкі жудасна пяшчотны і вясновы. Унутры будынка, які за гэты дзень стаў мне крыху бліжэй, ішло жыццё, яркае, выбуховае і таямнічае. Мне прыадчынілі трохі гэтай таямніцы, і я задумалася над тым, ці хачу паглыбляцца больш.

— Ты ж калі ў тэатр толькі прыйшоў працаваць, на іншых акцёраў раўняўся?

— Я на іх як на багоў глядзеў. Яны ж валодалі чымсьці такім, што цяжка набыць. Я спачатку субардынацыю трымаў, з павагі і таемнай любові. І з гэтага пачуцця працаваў так старанна, як толькі мог, з поўнай аддачай, каб хаця б трохі наблізіцца да ўзроўню майстэрства і энергетыкі калег.

— Наблізіўся?

— Цяпер я крыху бліжэй да Алімпа,— засмяяўся.

Мне ж стала непараўнальна лягчэй. Я раптам зразумела, што скончылася эпоха абсэсіі і фанацтва па акцёру Аляксандру Ніканенка. Я да яго Алімпа не наблізілася, вядома, ні на крок. Проста перада мной стаяў не акцёр, які прымушаў плакаць, смяяцца і апускацца ў глыбіні свядомасці, пра якія і думаць часам не хацелася. Перада мной стаяў чалавек.

Я ўсё яшчэ буду хадзіць на ўсе спектаклі, таму што магія не знікне. Саша сам так сказаў:

— Падчас спектакля глядач і акцёр размаўляюць, думаюць разам.

— А ты з сабой размаўляеш? Калі праблемы з героем супадаюць?

— Бывае такое. Учора і пазаўчора я сублімаваў унутраныя перажыванні на «Карнею». Пасварыўся з сябрам, перажываў жудасна, спаць не мог. А ў спектаклі пра сяброўства вельмі шмат і сумленна сказана, і я неяк раптам супакоіўся. Не, праблемы самі сабой не вырашыліся, але я астыў і змог зірнуць на сітуацыю пад іншым вуглом. Выплюхнуў усё, што назапасілася дрэннага ўнутры, і працверазеў. Ды часам інакш бывае. Так на «Альпійскай баладзе» быў момант, дзе я чытаў маналог і заплакаў. Не змог стрымацца.

— Хіба дрэнна гэта, што ты так у персанажа паглыбляешся?

— Я ў гэты момант гледачом сваёй жа працы стаў, а так быць не павінна.

Яшчэ ён казаў, што ў яго прафесіі пра сябе трэба думаць дома, а не на сцэне. Я, напэўна, занадта эгацэнтрычная, але думаю пра сябе заўсёды. Кожнага героя, кожнага чалавека праз самае нутро прапускаю, інакш не ўмею і не хачу.

Наша інтэрв’ю зусім не тым стала, чым павінна было атрымацца. І ў тэкст гэты нават траціна размовы не ўвайшла. Толькі вось справа ў тым, што тэатр — гэта латарэя (зноў Сашавы словы, не мае). І людзі, з ім звязаныя, і размовы, з ім звязаныя, напэўна, таксама.

— Ты не супраць, калі са спектакляў сыходзяць? — спытала, таму што мяне гэта якраз-такі да глыбіні душы абурае.

— Хай сыходзяць,— засмяяўся,— яшчэ Жванецкі казаў, што нецікавую кнігу трэба закрываць. Мяне гэта не крыўдзіць і не хвалюе. Я і сам са спектакля сысці магу, не са свайго, вядома. А наш глядач заўсёды знойдзецца, і яму я буду ўдзячны.

Мы развіталіся, адправіліся ў розныя бакі. Я любавалася захадам, дрыжала ад холаду і думала пра тое, што краш мой хай і знік, засталося куды больш прыемнае пачуццё — набыццё чалавека, з якім ёсць пра што пагаварыць. Азірнуўшыся на тэатр, прашаптала:

— А я прыйду.